در ایران نیز مانند بسیاری از کشورهای دیگر، ظهور پلتفرم‌های استریمینگ تغییرات قابل توجهی را در الگوهای تولید، توزیع و مصرف محتوای سینمایی به وجود آورده است. پلتفرم‌هایی مانند نماوا، فیلیمو، و آپارات فیلیمو اکنون بخشی از تجربه تماشای فیلم را به خانه‌ها آورده‌اند. در این مقاله به بررسی چگونگی ظهور این پلتفرم‌ها و تأثیر آن‌ها بر سینماهای سنتی در ایران می‌پردازیم.
1. تغییرات در تولید فیلم‌ها و سریال‌ها در ایران
الف) افزایش تولیدات اختصاصی پلتفرم‌های استریمینگ
یکی از بزرگ‌ترین تغییرات در ایران، تولید محتوای اختصاصی توسط پلتفرم‌های استریمینگ داخلی است. پلتفرم‌هایی مانند فیلیمو و نماوا به تولید سریال‌های اختصاصی و همچنین پخش فیلم‌های سینمایی با قراردادهای اختصاصی اقدام کرده‌اند. سریال‌هایی مانند “پوست شیر”، “قورباغه” و “زخم کاری” نمونه‌هایی از تولیدات موفق هستند که به صورت اختصاصی برای این پلتفرم‌ها ساخته شده‌اند و مخاطبان زیادی جذب کرده‌اند.
ب) رشد کیفی و تنوع موضوعات
با ظهور پلتفرم‌های استریمینگ، کیفیت تولیدات سینمایی و سریالی در ایران افزایش یافته است. این پلتفرم‌ها به کارگردانان و نویسندگان فرصتی داده‌اند تا با آزادی بیشتری به موضوعات مختلف بپردازند، از ژانرهای اکشن و درام گرفته تا موضوعات اجتماعی و روانشناسی.
2. تغییرات در توزیع و پخش
الف) دسترسی گسترده و همزمان
پلتفرم‌های استریمینگ ایرانی با دسترسی گسترده و راحت به محتوا برای کاربران در سراسر کشور، امکان مشاهده فوری و بدون محدودیت را فراهم کرده‌اند. این پلتفرم‌ها توانسته‌اند فیلم‌ها و سریال‌ها را به گونه‌ای پخش کنند که نیازی به انتظار برای اکران در سینما یا خرید دی‌وی‌دی نباشد. این امر مخصوصاً در دوران پاندمی COVID-19 زمانی که سینماها تعطیل بودند، به شدت تأثیرگذار بود.
ب) اقتصاد مبتنی بر اشتراک
مدل اقتصادی پلتفرم‌های استریمینگ در ایران بر اساس اشتراک ماهانه است که هزینه‌ای بسیار کمتر از تماشای فیلم در سینما دارد. این امر باعث شده است که بسیاری از خانواده‌ها، به‌ویژه در مناطق دورافتاده یا کم‌درآمدتر، از این پلتفرم‌ها به عنوان منبع اصلی سرگرمی استفاده کنند.
3. تأثیر بر سینماهای سنتی در ایران
الف) کاهش تعداد مخاطبان سینماها
یکی از مهم‌ترین تأثیرات پلتفرم‌های استریمینگ در ایران، کاهش تعداد مخاطبان سینماهای سنتی است. مخاطبان اکنون به راحتی می‌توانند فیلم‌ها و سریال‌های جدید را در خانه تماشا کنند و نیازی به حضور در سینما ندارند. این موضوع به‌ویژه برای فیلم‌های کمدی و درام که نیاز کمتری به تجربه سینمایی دارند، بیشتر نمایان است.
ب) کاهش فروش بلیت و درآمد سینماها
با کاهش تعداد مخاطبان، درآمد سینماها به شدت کاهش یافته است. بسیاری از سینماهای کوچک و محلی با مشکلات جدی مالی مواجه شده‌اند و برخی نیز مجبور به تعطیلی شده‌اند. همچنین، با توجه به کاهش تعداد فیلم‌های بزرگ و پرفروش در سینماها، تمایل مخاطبان به سینما رفتن به مرور کاهش پیدا کرده است.
ج) مقاومت سینماهای سنتی
در مقابل این تغییرات، برخی سینماهای بزرگ و معتبر سعی کرده‌اند با ارائه تجربه‌های متفاوتی مانند اکران‌های ویژه، فستیوال‌های فیلم و نمایش فیلم‌های قدیمی و کلاسیک، همچنان مخاطبان خود را حفظ کنند. همچنین، اکران فیلم‌های خارجی و تجربه‌های جدیدی مانند سینمای سه‌بعدی نیز از دیگر تلاش‌ها برای جذب مخاطبان بوده است.
4. فرصت‌ها و چالش‌های همزیستی پلتفرم‌های استریمینگ و سینماهای سنتی در ایران
الف) توسعه همکاری‌های سینمایی
پلتفرم‌های استریمینگ و سینماها می‌توانند به جای رقابت، همکاری‌های گسترده‌تری داشته باشند. به عنوان مثال، برخی از فیلم‌های سینمایی ابتدا در سینماها اکران می‌شوند و سپس به‌طور اختصاصی بر روی پلتفرم‌های استریمینگ منتشر می‌شوند. این مدل ترکیبی به جذب مخاطبان بیشتری کمک می‌کند و می‌تواند درآمد دوگانه‌ای برای سازندگان فیلم‌ها ایجاد کند.
ب) مسائل حقوقی و قانونی
یکی از چالش‌های اصلی در همزیستی پلتفرم‌های استریمینگ و سینماها در ایران، مسائل حقوقی و نظارتی است. قوانین پخش فیلم و سریال از طریق پلتفرم‌های استریمینگ به طور کامل مشخص نیست و نیاز به چارچوب‌های حقوقی مشخص‌تر و به‌روزرسانی‌شده‌ای دارد تا هم پلتفرم‌ها و هم سینماها بتوانند با اطمینان بیشتری به فعالیت خود ادامه دهند.
نتیجه‌گیری
پلتفرم‌های استریمینگ در ایران با ارائه دسترسی راحت‌تر، محتواهای اختصاصی و متنوع و مدل‌های اقتصادی جذاب، به یک بخش جدی از صنعت سینما و تلویزیون تبدیل شده‌اند. در مقابل، سینماهای سنتی با چالش‌هایی مواجه‌اند اما همچنان با تلاش برای ارائه تجربه‌های منحصر به فرد و همکاری با پلتفرم‌ها، به دنبال حفظ جایگاه خود هستند. آینده صنعت سینما در ایران به احتمال زیاد با همزیستی و همکاری بین این دو شکل از توزیع و نمایش فیلم‌ها پیش خواهد رفت.